شیخ مفید

 

عالم دیگری که در اویل سده‌ی پنجم ه.ق، به مسئله‌ی طول عمر امام زمان (علیه‌السّلام) پرداخته، محمّد بن محمّد بن نعمان، معروف به «شیخ مفید»، (336 - 413 ه.ق) است.وی امکان طول عمر را در مورد حضرت مهدی (علیه‌السّلام) از دو دیدگاه مورد بررسی قرار داده است:نخست، از راه تجربه‌ی تاریخی وارد شده است و جمع زیادی از پیروان ادیان و ملل مختلف را که عمری دراز داشته‌اند، ذکر کرده، سپس با استناد به قرآن، از نوح پیامبر (علیه‌السّلام) نام می‌برد که در میان قوم‌اش، نهصد و پنجاه سال اقامت کرد. [8] .

کراجکی‌

 

عالم دیگر سده‌ی پنجم، محمّد بن علی بن عثمان کراجکی (در گذشته‌ی 449 ه.ق) است. وی، از جمله‌ی عالمانی است که به تفصیل، پیرامون مسئله‌ی طول عمر امام مهدی (علیه‌السّلام) سخن گفته و اثر مستقلی به نام کتاب البرهان علی صحّة طول عمر الأمام صاحب الزمان تألیف کرده است. [9] .دانشمند یاد شده، نخست، به قرآن کریم استناد می‌کند و عمر طولانی نوح و خضر را یادآور می‌شود، سپس از ابلیس نام می‌برد که به تصریح قرآن، از روزگار آدم، و حتّی پیش از آن، تاکنون زنده است.وی، سپس، جمع کثیری از معمّرین را ذکر می‌کند که از عُمر دراز برخوردار بوده‌اند، و عمر طولانیِ آنان، افزون بر امّت اسلامی، مورد قبول یهودیان و مسیحیان نیز قرار دارد. [10] .

شیخ طوسی‌

 

سومین دانشمندی که در سده‌ی پنجم، متعرض مسئله‌ی طول عمر شده و برای پاسخگویی به این مشکل، به چاره‌جویی پرداخته، محمّد بن حسن طوسی (385 - 460 ه.ق) است.وی، در کتاب الغیبه، مسئله‌ی طول عُمر حضرت مهدی (علیه‌السّلام) را از دو منظر مورد بررسی قرار داده است:نخست، به احادیثی تمسک می‌کند که صاحبان صحاح اهل سنّت در مورد دجّال نقل کرده‌اند که در زمان رسول خدا (علیه‌السّلام) متولّد شده است و به حیات خود ادامه می‌دهد تا در آخر الزمان خروج کند.دوم، به «تجربه‌ی تاریخی» استناد می‌کند و نمونه‌های متعدّدی از «معمّرین» را ذکر می‌کند [11] .


[8] مضفات شیخ مفید، ج 3، ص 93 - 103، با تحقیق سیّد محمد قاضی، چاپ کنگره‌ی هزاره‌ی شیخ مفید، چاپ اوّل، سال 1413 ه.ق.

[9] این کتاب، هم اکنون بخشی از جلد دوم کنز الفوائد را تشکیل می‌دهد. [

[10] کنز الفوائد، محمّد بن علی بن عثمان کراجکی، ج 2، ص 114 - 158، با تحقیق شیخ عبدالله نعمه، انتشارات دارالذخائر، قم، 1410 ه.ق.

[11] کتاب الغیبه، محمّد بن حسن طوسی، ص 113 - 126، با تحقیق عبادالله تهرانی و علی احمد ناصح، مؤسسّه‌ی معارف اسلامی، قم، چاپ اوّل، 1411 ه.ق.